Obowiązek alimentacyjny kojarzy się głównie z obowiązkiem dostarczania środków utrzymania przez rodziców na rzecz ich dzieci, najczęściej niepełnoletnich. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pozwalają również wystąpić rodzicom z żądaniem zasądzenia alimentów od swoich pełnoletnich i samodzielnych dzieci. Sprawy sądowe o alimenty na rodziców pojawiają się coraz częściej na wokandzie. W artykule dowiesz się jakie są pozytywne przesłanki zasądzenia alimentów na rodziców, a także w jaki sposób przed takim żądaniem może obronić się dorosłe dziecko.

Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo i polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek ten ma na celu zapewnienie niezbędnych środków uprawnionej osobie, która nie jest w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Przepis art. 129 § 1 k.r.o. określa kolejność obowiązku alimentacyjnego między osobami spokrewnionymi. Obowiązek alimentacyjny obciąża w pierwszej kolejności zstępnych uprawnionego (dzieci, wnuki itd.), następnie wstępnych (rodziców, dziadków itd.), a dopiero na końcu rodzeństwo. Jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych, obowiązek alimentacyjny obciąża najpierw bliższych stopniem, a później dalszych (np. córkę uprawnionego przed wnuczką, ojca przed dziadkiem). Krewnych w tym samym stopniu obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich indywidualnym możliwościom zarobkowym i majątkowym. A zatem jeżeli w danym stopniu pokrewieństwa jest kilku krewnych (np. oboje rodzice uprawnionego, brat i siostra uprawnionego), każdy z nich odpowiada tylko za określoną cześć całości należnego uprawnionemu świadczenia.

Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje w trzech przypadkach. Po pierwsze, jeżeli nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności. Po drugie, gdy osoba zobowiązana w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi. Po trzecie, gdy uzyskanie od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Kiedy rodzice mogą domagać się alimentów od dorosłych dzieci?

Przesłanką umożliwiającą dochodzenie alimentów od dorosłych dzieci jest sytuacja, w której rodzice znajdują w niedostatku. Nie ma w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym definicji niedostatku. Zgodnie z orzecznictwem sądów w niedostatku znajduje się ten, kto nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb. Usprawiedliwione potrzeby to z reguły wyżywienie, koszty mieszkania, lekarstwa, odzieży itp. Zatem jeżeli rodzic nie posiada środków, aby utrzymać się samodzielnie, ma prawo wystąpić z roszczeniem alimentacyjnym przeciwko swoim dzieciom.

Od czego zależy wysokość alimentów?

Po ustaleniu przez sąd, że rodzic znajduje się w niedostatku, kolejną kwestią do ustalenia będzie czy dorosłe dzieci posiadają możliwości zarobkowe i majątkowe pozwalające na wywiązanie się z obowiązku alimentacyjnego względem rodzica. Mówiąc krótko- sąd wnikliwie zbada sytuację finansową, rodzinną i życiową pozwanego. Należy pamiętać, że sąd będzie badał także czy dorosłe dziecko w pełni wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe, tzn. czy ma szansę na lepsze zatrudnienie, a z szansy tej nie korzysta. Jeżeli jest kilku pozwanych, to sąd indywidualnie dla każdego z pozwanych ustala jego możliwości majątkowe i zarobkowe. Może się okazać, że jedno dziecko zostanie zobowiązane przykładowo do zapłaty alimentów w kwocie 300,00 zł a drugie w kwocie 100,00 zł bądź wcale (jeśli sąd uzna, że nie ma środków na pomoc dla rodzica).

Czy można uchylić się od zapłaty alimentów?

Istnieje przepis, który pozwala sądowi na oddalenie powództwa o alimenty, w sytuacji gdyby było ono sprzeczne z tzw. zasadami współżycia społecznego. Często z pozwami o alimenty występują rodzice, którzy nie uczestniczyli w ogóle w wychowaniu swoich dzieci, którzy odeszli od rodziny, nadużywali alkoholu, krzywdzili dzieci i rodzinę. Sąd po zbadaniu wszystkich okoliczności sprawy może na takiej podstawie oddalić powództwo nawet, jeżeli rodzic znajduje się w niedostatku a dziecko stać na zapłatę alimentów.