Jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Nie zawsze jednak istnienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia spowoduje rozwiązanie małżeństwa przez rozwód.

Jeżeli rozwód sprzeczny jest z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków bądź z zasadami współżycia społecznego, sąd oddali powództwo o rozwód. Taka sama sytuacja nastąpi, jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, a drugi z małżonków nie wyraża zgody na rozwód. W niektórych jednak sytuacjach brak zgody małżonka niewinnego może zostać oceniony przez sąd jako sprzeczny z zasadami współżycia, np. odmowa zgody na rozwód jedynie z powodu zemsty, co spowoduje rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, pomimo wystąpienia z powództwem przez małżonka wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego.

Kiedy mamy do czynienia z zupełnym i trwałym rozkładem pożycia?

Rozkład pożycia jest zupełny, jeżeli pomiędzy małżonkami ustały więzi duchowe (małżonkowie przestali darzyć się miłością, wzajemną akceptacją i szacunkiem), fizyczne (małżonkowie przestali obcować ze sobą cieleśnie) i gospodarcze (małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego). Dla zupełności rozkładu pożycia konieczne jest ustanie wszystkich z ww. więzi. Jeżeli przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej pomiędzy małżonkami, wywołane szczególnymi okolicznościami (np. małżonkowie zamieszkują wspólnie, z uwagi na sytuacje finansową), rozkład pożycia mimo to można uznać za zupełny. Wiążącym dla sądu jest stan z chwili zamknięcia rozprawy. Zatem jeżeli w toku postępowania o rozwód małżonkowie podjęli pożycie, sąd nie orzeknie rozwodu.

Trwały rozkład pożycia oznacza zaś, że w okolicznościach danej sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi.

W jakich sytuacjach rozwód może godzić w dobro małoletnich dzieci? 

Oceniając czy dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków nie sprzeciwia się rozwodowi, należy przede wszystkim zastanowić się czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną w stopniu, który mógłby ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich. Z drugiej jednak strony należy również mieć na uwadze, że stany napięcia między małżonkami (rodzicami) nie wpływają korzystnie na warunki życia i rozwoju dzieci. Dlatego też każdorazowo sąd w sprawie o rozwód dokonuje wnikliwej oceny wpływu rozwodu na dobro małoletnich dzieci stron, uwzględniając okoliczności konkretnej sprawy.

Kiedy rozwód jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego?

Zasady współżycia społecznego to podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania, takie jak np. zasady słuszności, dobrej wiary czy sprawiedliwości.

Niedopuszczalność rozwodu należy oceniać przy uwzględnieniu zasad humanitaryzmu oraz całokształtu okoliczności charakteryzujących warunki życiowe małżonków, zwłaszcza zaś czas trwania związku małżeńskiego, wiek małżonków, ich stan zdrowia czy zdolność do zaspokajania osobistych potrzeb. Orzeczenie rozwodu może się okazać sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wówczas, gdy jeden z małżonków jest np. nieuleczalnie chory, wymaga pomocy materialnej, a rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę.

Jakie są zawinione przyczyny rozkładu pożycia?

Nie istnieje żaden ustawowy katalog przyczyn rozkładu pożycia, zarówno zawinionych, jak i niezawinionych przez małżonków. Pomocne w określeniu przyczyn rozkładu pożycia jest orzecznictwo sądów w sprawach o rozwód. Do zawinionych przyczyn zupełnego i trwałego rozkładu pożycia w orzecznictwie sądów zaliczono, m.in.: zdradę, groźbę, opuszczenie współmałżonka, skazanie za zbrodnię małżonka prawomocnym wyrokiem, brak szczerości, alkoholizm, narkomanię, hazard, zatajenie choroby, znieważenie, brak lojalności, postawę egocentryczną i ambicjonalną, zmianę religii, niechęć do podjęcia pracy zarobkowej, pomimo istnienia takiej możliwości, zawinione zachowanie współmałżonka skierowane wobec osoby, z którą drugi małżonek związany jest więzami rodzinnymi/szczególną przyjaźnią.

W sprawach o rozwód bardzo często nad opanowaniem i rozsądkiem górę biorą emocje i ujemne przeżycia stron związane z rozpadem małżeństwa. Do tego dochodzi jeszcze stres związany z samą rozprawą w sądzie. Dlatego też warto się zastanowić nad skorzystaniem z pomocy adwokata w tego typu sprawach.